Geef de patiënt niet de schuld van zijn ziekte
opinieOnzinnige uitspraken over leefstijl en preventie maken de patiënt - in plaats van pechvogel - tot dader.
Pieter Barnhoorn is huisarts 15 februari 2016, 02:00
Pieter Barnhoorn is huisarts
Pieter Barnhoorn is huisarts © -
'Zo'n 70 procent van de ziekten is een gevolg van onze leefstijl. Toch wordt maar 4 procent van het budget voor gezondheidszorg uitgegeven aan preventie.'
Steeds vaker worden we met deze onzin om de oren geslagen. Zo vaak zelfs, dat het niet meer nodig lijkt deze boude uitspraken van uitleg te voorzien. Ook de lezer van een kwaliteitskrant wordt niet gespaard, bovengenoemd citaat stond te lezen in het Volkskrant Magazine van 6 februari.
Maar 70 procent van welke ziekten? Van prostaatkanker, van dementie, van diabetes, van ingegroeide teennagels, van griep? En wat is onze leefstijl? Roken, drinken, onveilig vrijen, rust, reinheid en regelmaat, fietshelmen? En wat bedoelt men hier met preventie? Screenen op depressie, tandenpoetsen tegen gaatjes, autogordels, de fiets pakken in plaats van de auto?
Eigen schuld
Ben je ziek? Zeventig procent van de ziekten is het gevolg van onze leefstijl, dus je zult het wel zelf gedaan hebben.
Naast het feit dat het onzinnige uitspraken zijn, zijn zulke ferme uitspraken ook schadelijk. Het maakt de patiënt tot dader. Ben je ziek? 70 procent van de ziekten is het gevolg van onze leefstijl, dus je zult het wel zelf gedaan hebben. Eigen schuld dikke bult! Wat kan een depressieve patiënt daarmee? En die man met prostaatkanker? Wat moet de dokter hen in de spreekkamer vertellen? Dat ze moeten gaan joggen? Dat ze gezond moeten gaan eten? Dat ze hun lot in eigen hand moeten nemen? Dat ze het zelf hebben gedaan?
Het is dezelfde boodschap die we tot voor kort in de kerk meekregen: 'we zijn allen onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad'. Alle narigheid is het gevolg van onze eigen zonden. Dat geloof lijken we te hebben ingeruild voor het geloof in leefstijl en preventie. Bijna alle ziekten zijn het gevolg van leefstijl, we hadden ze dus kunnen voorkomen. We hebben het allemaal zelf gedaan.
Uit de luie stoel
Wat gezondheidsgoeroes ons ook willen doen geloven, het leven is maar zeer beperkt maakbaar
Het eerste wat veel patiënten dan ook zeggen na de diagnose kanker is: 'Maar ik ga vechten, hoor, ik krijg die kanker wel klein.' Leefstijl zo'n prominente rol geven in gezondheid, voedt de illusie dat het leven maakbaar zou zijn. Veel ziekten zijn gewoon het gevolg van domme pech. Daar helpt geen lieve leefstijl aan. En het leven is dus maar zeer beperkt maakbaar. Wat gezondheidsgoeroes ons ook willen doen geloven.
Dit nieuwe geloof heeft zijn tijd mee. Immers, de verzorgingsstaat heeft zijn beste tijd gehad; we leven nu in een participatiesamenleving! We horen het de koning nog zeggen in zijn troonrede van 2013. Iedereen moet uit z'n luie stoel. Er wordt niet meer voor ons gezorgd, we moeten zelf aan de slag.
Leefstijl en preventie worden zo vaak in dezelfde zin genoemd, dat de een voor de ander ingewisseld lijkt te kunnen worden. Preventie = leefstijl = eigen verantwoordelijkheid. En het is iets geworden als wereldvrede, je kunt er eenvoudigweg niet tegen zijn. Voorkomen is toch beter dan genezen? Maar is het nu echt wel allemaal zo eenvoudig?
Ontferming
Als we op deze weg verder gaan, doemen de grenzen van onze solidariteit op
Gaan we op deze weg verder dan doemen de grenzen van onze solidariteit op. Want waarom zou je solidair zijn met mensen die hun eigen ziekten op hun geweten hebben? Die gedachte tast de solidariteit aan tussen jong en oud, arm en rijk, gezond en ziek. Dat moeten we niet willen.
Het gaat bij ziekten en gezondheid zelden om eenvoudige verbanden. Laten we niet doen of het allemaal heel eenvoudig is. Leefstijl is belangrijk. Daar mogen we mensen binnen en buiten de spreekkamer op wijzen. Maar laten we niet doorslaan en de patiënt tot dader maken.
Laten we daarentegen proberen Nederland gezonder te krijgen door gezonde keuzen aantrekkelijker te maken. En laten we over wie toch patiënt wordt vooral met ontferming bewogen blijven!
Pieter Barnhoorn is huisarts
